Uyku Bozuklukları
- Uyku bozukluğu, yeterince kaliteli uyku alma becerinizi negatif bir biçimde sıklıkla etkileyen bir durumdur. Birçoğumuz zaman zaman uyumakta zorluk çekeriz. Genellikle stres, seyahat, hastalık veya normal rutinimizdeki diğer geçici kesintilerden kaynaklanır. Bununla birlikte, eğer düzenli olarak geceleri uyumakta sorun yaşıyorsanız, bitkin hissediyorsanız veya gün içinde uykulu hissediyorsanız, uyku bozukluğunuz olabilir.
- Çoğu insan zaman zaman stres, yoğun programlar ve diğer dış etkenler nedeniyle uyku sorunları yaşar. Ancak bu sorunlar düzenli olarak ortaya çıkmaya başladığında ve günlük yaşamı etkilediğinde bir uyku bozukluğuna işaret edebilir.
- Uyku bozukluğunun türüne bağlı olarak, hastalar uykuya dalmakta zorlanabilirler ve gün boyunca aşırı yorgun hissedebilirler. Ya da aşırı uyuma halinde olabilirler. Uyku eksikliği enerji, ruh hali, konsantrasyon ve genel sağlık üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir.
- Bazı durumlarda uyku bozuklukları, başka bir tıbbi veya zihinsel sağlık durumunun belirtisi olabilir. Bu uyku sorunları, altta yatan neden için tedavi alındıktan sonra sonunda ortadan kalkabilir.Uyku bozuklukları başka bir durumdan kaynaklanmadığında, tedavi normalde tıbbi tedavilerin ve yaşam tarzı değişikliklerinin bir kombinasyonunu içerir.
Uyku bozuklukları, gündüz vakti uykululuk halinden daha fazlasına neden olur. Ruh haliniz, enerjiniz ve stresle başa çıkma beceriniz dahil olmak üzere zihinsel ve fiziksel sağlığınız üzerinde ciddi zarara neden olabilir. Uyku problemlerini ve bozukluklarını görmezden gelmek kilo alımına, araba kazalarına, bozulmuş iş performansına, hafıza problemlerine ve gergin ilişkilere neden olabilir. Kendinizi iyi hissetmek, sağlıklı kalmak ve potansiyelinizi en iyi şekilde kullanmak istiyorsanız, kaliteli uyku bir lüks değil, bir gerekliliktir.
Sık sık uyumakta güçlük çekmek sinir bozucu ve zayıflatıcı bir deneyim olabilir. Geceleri kötü uyuyorsanız, bu da sabahları kendinizi yorgun hissetmenize ve gün boyunca sahip olduğunuz enerjiyi çabucak tüketmenize neden olur. Ama geceleri ne kadar yorgun hissederseniz hissedin, yine de uyumakta zorluk çekebilirsiniz. Ve böylece döngü yeniden başlar.
Uyku bozukluğunuzun altında yatan nedenleri belirlemek ve uykunuzu, sağlığınızı ve yaşam kalitenizi iyileştirmek için yapabileceğiniz birçok şey vardır.Uyku bozukluğunuz olduğundan şüpheleniyorsanız hemen bir tanı ve tedavi almak önemlidir. Tedavi edilmediğinde uyku bozukluklarının olumsuz etkileri daha fazla sağlık sorununa yol açabilir.Ayrıca işteki performansınızı etkileyebilir, ilişkilerde gerginliğe neden olabilir, trafik kazalarına sebebiyet verebilir ve günlük aktiviteleri gerçekleştirme becerinizi bozabilirler.
Semptomlar:
Herkes ara sıra uyku sorunları yaşar, öyleyse sorunun sadece küçük, geçici bir rahatsızlık mı yoksa daha ciddi bir uyku bozukluğunun veya altta yatan tıbbi durumun bir işareti mi olduğunu nasıl anlarsınız?
Semptomlarınızı dikkatle inceleyerek başlayın, özellikle gündüz vakti uyku yoksunluğunuzun açık belirtilerini arayın.
Bunları yapıyor musunuz ?
- Gün içinde sinirli veya uykulu hissediyor musunuz?
- Hareketsiz otururken, televizyon seyrederken veya okurken uyanık kalmakta zorluk mu yaşıyorsunuz?
- Araba sürerken uykuya dalıyor veya aşırı yorgun mu hissediyorsunuz?
- Konsantre olmakta zorluk mu çekiyorsunuz?
- Sık sık başkaları tarafından yorgun göründüğünüz söylenir mi?
- Seslere ve hareketlere yavaş mı tepki veriyorsunuz?
- Duygularınızı kontrol etmekte sorun mu yaşıyorsunuz?
- Neredeyse her gün kestirmek zorunda olduğunuzu mu hissediyorsunuz?
- Güne devam etmek için kafeinli içeceklere ihtiyacınız var mı?
En Sık Görülen Uyku Bozuklukları:
İnsomnia(Uykusuzluk):
Uykusuzluk, geceleri iyi uyuyamama, stres, jetlag, hormonlar,anksiyete,başa bir sağlık durumu, aldığınız ilaçlar ve hatta içtiğiniz kahve miktarından kaynaklanabilir. Uykusuzluğa başka uyku bozuklukları veya anksiyete ve depresyon gibi duygudurum bozuklukları da neden olabilir.
Uykusuzluğunuzun nedeni ne olursa olsun, uyku hijyeninizi iyileştirmek, gündüz alışkanlıklarınızı gözden geçirmek ve rahatlamayı öğrenmek, çoğu uykusuzluk vakasını psikolojik destek almadan veya reçeteye ya da reçetesiz uyku haplarına başvurmadan tedavi etmeye yardımcı olacaktır.
Uykusuzluk, genel sağlığınız ve yaşam kaliteniz için sorun yaratabilir ve potansiyel olarak şunlara neden olabilir:
- Depresyon
- Konsantrasyon zorluğu
- Sinirlilik
- Kilo artışı
- Düşük iş veya okul performansı
Ne yazık ki uykusuzluk son derece yaygındır.
Uyku Bozukluğu en çok yaşlı yetişkinler ve kadınlar arasında görülür.
Uykusuzluk genellikle üç türden biri olarak sınıflandırılır:
Kronik uykusuzluk: en az 1 ay boyunca düzenli olarak devam eder.
Aralıklı uykusuzluk: periyodik olarak ortaya çıkar.
Geçici uykusuzluk: bir seferde sadece birkaç gece sürer.
2-Uyku Apnesi:
Uyku apnesi, uyku sırasında nefes alıp vermenizin geçici olarak durduğu ve sizi sık sık uyandırdığı yaygın (ve tedavi edilebilir) bir uyku bozukluğudur. Eğer uyku apneniz varsa, bu uyanışları hatırlamayabilirsiniz, ancak muhtemelen gün içinde bitkin, huzursuz ve depresif hissedeceksiniz veya üretkenliğinizde bir düşüş göreceksiniz. Uyku apnesi ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir uyku bozukluğudur, bu nedenle hemen bir uzmana görünmeli ve kendinize nasıl yardım edeceğinizi öğrenmelisiniz.
Horlama, uyku apne sendromunun habercisi olabilir. Horlamaya uyku boyunca ortaya çıkan kısa veya uzun süreli soluk durmaları eşlik ediyorsa kişi uykuya kolayca dalabilmesine ve yeterli süre uyuduğunu düşünmesine rağmen sabah dinlenememiş halde uyanıyor, gün içinde aşırı uykululuk hali, dikkat ve konsantrasyon zorlukları yada karşı koyamadığı uyuklamalar yaşıyorsa uyku apnesinden şüphe edilmelidir. Kalp- damar, solunum sistemi ve metobolizma üzerine etkileri, hayatı tehdit eden sağlık sorunlarına yol açabilmesi ayrıca olası trafik ve iş kazaları riski açısından uyku apnesi önemle sorgulanması gereken tanı ve tedavisi zorunlu hastalıklar arasındadır.
3- Huzursuz Bacak Sendromu:
Huzursuz bacak sendromu (HBS), geceleri bacaklarınızı (veya kollarınızı) hareket ettirmek için neredeyse karşı konulamaz bir dürtüye neden olan bir uyku bozukluğudur. Hareket etme dürtüsü dinlenirken veya uzanırken ortaya çıkar ve genellikle rahatsızlık, karıncalanma, ağrı veya sürünen hislerden kaynaklanır.Bu semptomlar gün içinde ortaya çıkarken, en çok geceleri görülür.
HBS genellikle dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (ADHD) ve Parkinson hastalığı gibi belirli sağlık durumlarıyla ilişkilidir, ancak kesin nedeni her zaman bilinmemektedir.
4- Narkolepsi
Narkolepsi, gündüz aşırı, kontrol edilemeyen uykululuk içeren bir uyku bozukluğudur. Aniden aşırı yorgun hissetme ve hiçbir uyarıda bulunmadan uykuya dalma durumu ile karakterize bir bozukluktur. Uykuyu ve uyanmayı kontrol eden beyin mekanizmasının işlev bozukluğundan kaynaklanır. Narkolepsiniz varsa, konuşmanın, çalışmanın ve hatta araba sürmenin ortasında “uyku atakları” yaşayabilirsiniz.
Henüz tam bir tedavi olmamasına rağmen, tedavilerin bir kombinasyonu semptomları kontrol etmeye yardımcı olabilir.Bozukluk ayrıca uyku felcine neden olabilir ve bu da sizi uyandıktan hemen sonra fiziksel olarak hareket edemez hale getirebilir.
Narkolepsi kendi başına ortaya çıkabilse de multipl skleroz gibi bazı nörolojik bozukluklarla da ilişkilidir.
5- Sirkadiyen Ritim Uyku Bozuklukları
Hepimizin 24 saatlik uyku-uyanma döngümüzü düzenleyen, aynı zamanda sirkadiyen ritimlerimiz olarak da bilinen, biyolojik bir iç saati vardır. Işık, sirkadiyen ritimleri etkileyen birincil işarettir. Geceleri daha az ışık olduğunda beyniniz sizi uykulu yapan bir hormon olan melatonin salgılanmasını tetikler. Sabah güneş doğduğunda beyin vücuda uyanma zamanının geldiğini söyler.
Sirkadiyen ritimleriniz bozulduğunda veya atıldığında, uygunsuz zamanlarda sersem, şaşkın ve uykulu hissedebilirsiniz. Sirkadiyen ritimler, çeşitli uyku problemleri ve uyku bozukluklarının yanı sıra depresyon, bipolar bozukluk ve mevsimsel duygulanım bozukluğu (kış mavileri) ile ilişkilendirilmiştir.
Uyku bozukluklarının nedenleri ?
Uyku bozukluklarına neden olabilecek birçok durum, hastalık ve bozukluk vardır. Çoğu durumda, uyku bozuklukları, altta yatan bir sağlık sorununun bir sonucu olarak gelişir.
Alerjiler ve solunum problemleri
Alerjiler, soğuk algınlığı ve üst solunum yolu enfeksiyonları geceleri nefes almayı zorlaştırabilir. Burnunuzdan nefes alamama da uyku güçlüklerine neden olabilir.
Sık idrara çıkma
Noktüri veya sık idrara çıkma, gece uyanmanıza neden olarak uykunuzu bozabilir. Hormonal dengesizlikler ve idrar yolu hastalıkları bu durumun gelişmesine katkıda bulunabilir.
Kronik ağrı
Sürekli ağrı, uykuya dalmayı zorlaştırabilir. Hatta uyuduktan sonra sizi uyandırabilir. Kronik ağrının en yaygın nedenlerinden bazıları şunlardır:
- Artrit
- Kronik yorgunluk sendromu
- Fibromiyalji
- Enflamatuar barsak hastalığı
- Kalıcı baş ağrıları
- Sürekli bel ağrısı
Stres ve kaygı
Stres ve anksiyete genellikle uyku kalitesi üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Uykuya dalmanız veya uykuda kalmanız zor olabilir. Kabuslar, uykuda konuşma veya uyurgezerlik de uykunuzu bozabilir.
Uyku bozuklukları Tedavisi:
Uyku bozukluklarının tedavisi, türüne ve altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir. Bununla birlikte, genellikle tıbbi tedaviler ve yaşam tarzı değişikliklerinin bir kombinasyonunu içerir.
Tıbbi tedaviler:
Uyku bozuklukları için tıbbi tedavi aşağıdakilerden herhangi birini içerebilir:
- Uyku hapları
- Melatonin takviyeleri
- Alerji veya soğuk ilaç
- Altta yatan sağlık sorunları için ilaçlar
- Solunum cihazı veya ameliyat (genellikle uyku apnesi için)
- Bir diş koruyucu (diş gıcırdatma için)
- Yaşam tarzı değişiklikleri
- Yaşam tarzı düzenlemeleri, özellikle tıbbi tedavilerle birlikte yapıldığında uyku kalitenizi büyük ölçüde artırabilir.
Uyku Bozukluğunu önleme ve azaltmada etkili yöntemler:
- Diyetinize daha fazla sebze ve balık dahil etmek ve şeker alımını azaltmak
- Egzersiz yaparak ve gererek stresi ve kaygıyı azaltmak
- Düzenli bir uyku programı oluşturmak ve buna bağlı kalmak
- Yatmadan önce daha az su içmek
- Özellikle öğleden sonra veya akşam geç saatlerde kafein alımınızı sınırlamak
- Tütün ve alkol kullanımını azaltmak
- Tatmadan önce daha küçük düşük karbonhidratlı yemek yemek
- Doktorunuzun tavsiyelerine göre sağlıklı kiloyu korumak
Her gün aynı saatte yatmak ve uyanmak da uyku kalitenizi önemli ölçüde artırabilir. Hafta sonları uyumaya cazip gelseniz de, bu, hafta boyunca uyanmanızı ve uykuya dalmanızı daha zor hale getirebilir.