Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal fobi) nedir?
Pek çoğumuz, örneğin bir konuşma yaparken veya yeni bir iş için görüşme yapacağımız zaman, ara sıra gergin hissedebilir veya utangaç olabiliriz.. Ancak Sosyal Anksiyete bozukluğu veya Sosyal Fobi, utangaçlık veya ara sıra yaşanan gerginlikten çok daha fazlasıdır.
Sosyal anksiyete bozukluğu, belirli sosyal durumlardan, özellikle de aşina olmadığınız veya başkaları tarafından izleneceğimizi ya da değerlendirileceğimizi düşündüğümüz durumlarda hissedilen yoğun korku ve endişedir. Bu durumlar o kadar korkutucu olabilir ki, sadece onları düşünürken endişelenebiliriz veya onlardan kaçınmak için büyük çaba gösterir, bu süreçte hayatımızın düzenini, işlevselliğini olumsuz yönde ve ciddi bir ölçüde etkileyebiliriz .
Sosyal anksiyete bozukluğunda korku ve anksiyete, hayatınızı bozabilecek kadar çok kaçınma davranışına yol açar. Şiddetli stres günlük rutininizi, işinizi, okulunuzu veya diğer aktivitelerinizi etkileyebilir.
Sosyal anksiyete bozukluğu kronik bir zihinsel sağlık durumudur, ancak psikoterapi ve gerek duyulursa ilaç tedavisi ile başa çıkma becerilerini öğrenmek, güven kazanmanıza ve başkalarıyla etkileşim yeteneğinizi geliştirmenize yardımcı olabilir ve Sosyal Anksiyetenin üstesinden gelinebilir.
Sosyal kaygıya(Anksiyete) ne sebep olur?
Bu sorunu yaşayan tek kişi sizmişsiniz gibi hissetmenize rağmen, Sosyal Kaygı aslında oldukça yaygındır. Birçok insan bu korkularla mücadele ediyor. Ancak sosyal anksiyete bozukluğunun belirtilerini tetikleyen durumlar farklı olabilir.
Bazı insanlar çoğu sosyal durumda kaygı yaşarlar. Diğerleri için kaygı, yabancılarla konuşmak, partilerde kaynaşmak veya seyirci önünde performans sergilemek gibi belirli sosyal durumlarla bağlantılıdır. Yaygın sosyal kaygı tetikleyicileri şunları içerir:
- Yeni insanlarla tanışmak
- Küçük sohbetler yapmak
- Topluluk önünde konuşma
- Sahne performansı
- İlgi odağı olmak
- Bir şey yaparken izlenmek
- Alay edilmek veya eleştirilmek
- “Önemli” kişilerle veya otorite figürleriyle konuşmak
- Sınıfta çağrılmak
- Randevu almak
- Bir toplantıda konuşmak
- Umumi tuvaletleri kullanma
- Sınavlara girmek
- Halka açık yerlerde yemek veya içmek
- Telefon araması yapmak
- Partilere veya diğer sosyal toplantılara katılmak
Semptomlar
Bazı durumlarda utangaçlık veya rahatsızlık hissi, özellikle çocuklarda mutlaka sosyal anksiyete bozukluğunun belirtisi değildir. Sosyal ortamlardaki rahatlık seviyeleri, kişilik özelliklerine ve yaşam deneyimlerine bağlı olarak değişir. Bazı insanlar doğal olarak çekingen ve diğerleri daha dışa dönük olabilir.
Günlük gerginliğin aksine, sosyal anksiyete bozukluğu günlük rutini, işi, okulu veya diğer aktiviteleri engelleyen korku, kaygı ve kaçınmayı içerir. Sosyal anksiyete bozukluğu tipik olarak gençlik(ergenlik) döneminin başından ortasına kadar başlayabilir, ancak bazen daha küçük çocuklarda veya yetişkinlerde de görülebilir.
Duygusal ve davranışsal belirtiler
Sosyal anksiyete bozukluğunun belirtileri ve semptomları kalıcı olabilir:
Yargılanabileceğiniz durumlardan korkmak
Kendinizi utandırmak veya küçük düşürmek konusunda endişelenmek
Yabancılarla etkileşimde bulunma veya konuşma konusunda yoğun korku
Başkalarının endişeli göründüğünüzü fark edeceğinden korkmak
Yüzünüzde kızarma, terleme, titreme veya gibi sizi utandırabilecek fiziksel belirtilerden korkmak
Utanç korkusuyla bir şeyler yapmaktan veya insanlarla konuşmaktan kaçınmak
İlgi odağı olabileceğiniz durumlardan kaçınmak
Korkulan bir aktivite veya olay beklentisiyle kaygı duymak
Yoğun korku veya kaygı ile sosyal bir duruma katlanmak ve zorlanmak
Sosyal bir durumdan sonra performansınızı analiz etmek ve etkileşimlerinizdeki kusurları belirlemek için zaman harcamak
Sosyal bir durum sırasında olumsuz bir deneyimden olası en kötü sonuçları beklemek
Çocuklar için, yetişkinler veya akranları ile etkileşime girme endişesi, ağlayarak, öfke nöbetleri geçirerek, ebeveynlere yapışarak veya sosyal durumlarda konuşmayı reddederek gösterilebilir.
Fiziksel belirtiler
Fiziksel belirti ve semptomlar bazen sosyal anksiyete bozukluğuna eşlik edebilir ve şunları içerebilir:
- Kızarma
- Hızlı nabız
- Titreyen
- Terlemek
- Mide bulantısı
- Nefes almakta güçlük çekmek
- Baş dönmesi
- Zihninin boş olduğunu hissetmek
- Kas gerginliği
- Yaygın sosyal durumlardan kaçınmak
- Sosyal anksiyete bozukluğunuz olduğunda katlanması zor olabilecek yaygın, günlük deneyimler,
Örneğin:
- Tanıdık olmayan insanlarla veya yabancılarla etkileşim kurmak
- Partilere veya sosyal toplantılara katılmak
- İşe veya okula gitmek
- Konuşmaları başlatmak
- Göz teması kurmak
- Flört
- İnsanların oturduğu bir odaya girmek
- Ürünleri bir mağazaya iade etmeK
- Başkalarının önünde yemek
- Umumi bir tuvalet kullanmak
Sosyal anksiyete bozukluğu belirtileri zamanla değişebilir. Çok fazla stres veya taleple karşı karşıya kalırsanız alevlenebilirler. Anksiyete yaratan durumlardan kaçınmak kısa vadede kendinizi daha iyi hissetmenize neden olsa da, tedavi görülmezse kaygınız uzun vadede devam edebilir.
Sosyal Anksiyete Nedenleri
Diğer birçok ruh sağlığı durumu gibi, Sosyal Anksiyete bozukluğu da biyolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşiminden kaynaklanmaktadır.
Kalıtsal özellikler: Anksiyete bozuklukları ailelerde görülebilir. Bununla birlikte, bunun ne kadarının genetik kaynaklı olabileceği ve ne kadarının öğrenilmiş davranıştan kaynaklandığı tam olarak belli değildir.
Beyin yapısı: Beyindeki amigdala adı verilen bir yapı, korku tepkisini kontrol etmede rol oynayabilir. Aşırı aktif amigdalası olan insanlar, sosyal durumlarda artan anksiyeteye neden olan yüksek bir korku tepkisine sahip olabilir.
Çevre: Sosyal anksiyete bozukluğu öğrenilmiş bir davranış olabilir – bazı insanlar rahatsız edici veya utanç verici bir sosyal durumdan sonra bu durumu geliştirebilir. Ayrıca, sosyal anksiyete bozukluğu ile sosyal durumlarda kaygılı davranışları modelleyen veya çocuklarını fazla kontrol eden veya aşırı korumacı olan ebeveynler ve sosyal anlsiyete arasında bir ilişki olabilir.
Risk faktörleri
Aşağıdakiler dahil olmak üzere çeşitli faktörler sosyal anksiyete bozukluğu geliştirme riskini artırabilir:
Aile öyküsü:
Biyolojik ebeveynlerinizin veya kardeşlerinizin sosyal anksiyetesi varsa, bizim de sosyal anksiyete bozukluğu geliştirme olasılığımız daha yüksektir.
Olumsuz yaşam deneyimleri:
Alay etme, zorbalık, reddedilme veya aşağılama yaşayan çocuklar sosyal anksiyete bozukluğuna daha yatkın olabilir. Ek olarak, aile içi çatışmalar, travma veya istismar gibi yaşamdaki diğer olumsuz olaylar sosyal anksiyete bozukluğu ile ilişkilendirilebilir.
Mizaç:
Yeni durumlarla veya insanlarla karşılaştıklarında utangaç, çekingen, içine kapanık veya ölçülü olan çocuklar daha büyük risk altında olabilir.
Yeni sosyal çevre veya iş görüşmeleri:
Sosyal anksiyete bozukluğu semptomları tipik olarak genç yaşlarda başlar.
Bu dönemde yeni insanlarla tanışmak, toplum içinde bir konuşma yapmak veya önemli bir iş sunumu yapmak, ilk semptomları tetikleyebilir ve hastalığın başlangıcı olabilir.
Dikkat çeken bir görünüme veya duruma sahip olmak:
Örneğin, Parkinson hastalığına bağlı olarak yüzdeki şekil bozukluğu, kekemelik veya titreme, kişide özbilinç duygularını artırabilir ve bazı insanlarda sosyal anksiyete bozukluğunu tetikleyebilir.
Komplikasyonlar
Tedavi edilmeden bırakıldığında, sosyal anksiyete bozukluğu hayatınızı olumsuz olarak yönetebilir. Kaygılar işe, okula, ilişkilere veya hayattan zevk almaya engel olabilir. Sosyal anksiyete bozukluğu şunlara neden olabilir:
- Kendine güvensizlik
- Özgüvenli olmakta sorun
- Negatif kendi kendine konuşma
- Eleştiriye aşırı duyarlılık
- Zayıf sosyal beceriler
- İzolasyon ve zor sosyal ilişkiler
- Düşük akademik ve istihdam başarısı
- Çok fazla alkol içmek gibi madde bağımlılığı
- İntihar veya intihar girişimleri
Diğer anksiyete bozuklukları ve diğer bazı ruh sağlığı bozuklukları, özellikle majör depresif bozukluk ve madde bağımlılığı sorunları, genellikle sosyal anksiyete bozukluğunda ortaya çıkar.
Önleme
Birinin anksiyete bozukluğu geliştirmesine neyin neden olacağını tahmin etmenin bir yolu yoktur, ancak endişeliyseniz semptomların etkisini azaltmak için adımlar atabilirsiniz:
Erken yardım alın: Anksiyete, diğer birçok ruh sağlığı durumu gibi, bekledikçe tedavisi daha da zorlaşan bir rahatsızlıktır.
Bir günlük tutun: Kişisel yaşamınızı takip etmek, size ve ruh sağlığı uzmanınıza neyin strese neden olduğunu ve neyin daha iyi hissetmenize yardımcı olduğunu belirlemenize yardımcı olabilir.
Hayatınızdaki sorunları önceliklendirin:
Zamanınızı ve enerjinizi dikkatlice yöneterek kaygıyı azaltabilirsiniz. Hoşunuza giden şeyleri yapmaya zaman ayırdığınızdan emin olun.
Sağlıksız madde kullanımından kaçının:
Alkol ve uyuşturucu kullanımı ve hatta kafein veya nikotin kullanımı kaygıya neden olabilir veya daha da kötüleştirebilir. Bu maddelerden herhangi birine bağımlıysanız, bırakmak sizi endişelendirebilir ve kolay olmayabilir. Kendi başınıza bırakamazsanız, doktorunuzdan destek isteyin ve size yardımcı olacak bir tedavi programı veya destek grubuna katılın.
Ne zaman bir uzmana görünmeli ?
Uzun süredir utanma, endişe veya paniğe neden olduğu için normal sosyal durumlardan korkuyor ve kaçınıyorsanız, bir uzmana görünün.
Sosyal anksiyete bozukluğu tedavisi
Terapi
Mevcut tüm profesyonel tedaviler arasında bilişsel-davranışçı terapinin BDT) sosyal anksiyete bozukluğunu tedavi etmek için en iyi yöntem olduğu görülmektedir. BDT, düşündüğünüz şeyin nasıl hissettirdiğinive duygularınızın davranışınızı nasıl etkilediğini gözlemlemeye ve deneyimleyeme dayanır. Dolayısıyla, sizi kaygılandıran sosyal durumlar hakkında düşünme şeklinizi değiştirirseniz, daha iyi hissedecek ve sorunun üstesinden gelebileceksiniz.
Sosyal fobi için BDT Teknikleri:
Gevşeme teknikleri ve nefes egzersizleriyle anksiyetenin fiziksel belirtilerini nasıl kontrol edeceğinizi öğrenmek.
Sosyal kaygıyı tetikleyen ve besleyen olumsuz, yararsız düşüncelere meydan okumak, onları daha dengeli görüşlerle değiştirmek.
Korktuğunuz sosyal durumlarla onlardan kaçınmak yerine kademeli, sistematik bir şekilde yüzleşmek.
Genellikle bir terapi grubunun parçası olarak rol oynama, sosyal beceri eğitimi ve diğer BDT teknikleri Sosyal Anksiyete’nin tedavisinde kullanılmaktadır. Grup terapisi ise gerçek dünyada sizi endişelendiren durumlar üzerinde çalışmak için ve oyunculuk, videoya kaydetme,gözlemleme, sahte röportajlar ve diğer alıştırmaları kullanır. Korktuğunuz durumlar için pratik yaptıkça ve hazırlandıkça, daha rahat hale gelirsiniz ve endişeniz azalır.
İlaç tedavisi
İlaçlar bazen sosyal kaygı semptomlarını hafifletmek için kullanılır, ancak bu tek başına bir tedavi değildir. İlaçlar, ancak Sosyal anksiyete bozukluğunuzun temel nedenini ele alan terapi ve kendi kendine yardım tekniklerine ek olarak kullanıldığında faydası en yüksek seviyede görülür ve tedaviden başarılı bir sonuç alınabilir.